Boekhouders van de Holocaust. Nederlandse ambtenaren en de collaboratie

PERSBERICHT Hilversum, Uitgeverij Verbum, 28 januari 2020 Boekhouders van de Holocaust van Rob Bakker Nederlandse ambtenaren en de collaboratie Na het lezen van Boekhouders van de Holocaust. Nederlandse ambtenaren en de collaboratie van Rob Bakker ontkomen we er niet meer aan. De conclusies en het eindoordeel lijken onweerlegbaar. De Nederlandse overheid heeft op grote schaal gecollaboreerd met de nazi’s als het gaat om de Jodenvervolging in Nederland. Dat gebeurde soms proactief, altijd consciëntieus, regelmatig enthousiast en vaak zonder dat de bedenkers en uitvoerders van de genocide erom vroegen. Samen met de bezetter heeft de Nederlandse overheid in al zijn geledingen samengewerkt om het net rond de Joodse medelanders strak aan te trekken en ze kwetsbaar uit te leveren. Hebben de ambtenaren zich hiermee schuldig gemaakt aan moord? Nee, de schuldigen blijven de Duitsers. Maar welk juridisch oordeel moeten we na de studie van Rob Bakker vellen? Een tweede onontkoombare conclusie is dat de Nederlandse overheid zich op grote schaal schuldig heeft gemaakt aan institutioneel antisemitisme, tijdens de oorlog maar ook erna. De voorbeelden en bewijzen zijn overvloedig aanwezig. In Boekhouders van de Holocaust worden ze allemaal nauwkeurig en wetenschappelijk gedocumenteerd en zonder stemmingmakerij opgediend. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Om dit te begrijpen heeft de auteur het papieren spoor van de bureaucratie gevolgd dat uitmondde in een spoor van ijzer, bielzen en uiteindelijk moord door de nazi’s. Verregaande collaboratie en institutioneel antisemitisme zijn in andere studies ook aan de orde gekomen, maar niet eerder is dit handelen integraal en samenhangend gepresenteerd. Twee dagen voor het publiceren van dit persbericht heeft minister-president Mark Rutte namens de regering excuses aangeboden voor het handelen van de overheid tijdens de Holocaust in Nederland. Dat heeft dus 75 jaar geduurd. Wel heeft de regering eerder excuses aangeboden voor haar ontoereikende en discriminerende bejegening van de Joden na de Tweede Wereldoorlog. Dit heeft geresulteerd in een collectieve schaderegeling voor een aantal zaken. Op enkele onderdelen is er eerder excuus aangeboden door het Korps Marechaussees en enkele politiekorpsen zoals dat van Amstelveen. Ook de Hoge Raad die alle anti-Joodse maatregelen sanctioneerde heeft toegegeven verkeerd te hebben gehandeld. De Nationale Spoorwegen (inmiddels geprivatiseerd) heeft recent nogmaals schuld erkend en een individuele compensatie aangeboden. Maar de rest van bureaucratisch Nederland, met name de Rijksoverheid en de gemeenten, heeft zich lang in stilzwijgen gehuld. Nu de regering excuses heeft aangeboden kan het boek Boekhouders van de Holocaust zonder terughoudendheid, voorbehouden of kanttekeningen worden gelezen en geaccepteerd. De rol die de overheid gespeeld heeft bij de Jodenvervolging blijft voor alle nabestaanden nog steeds moeilijk te verkroppen. Na excuses volgen veelal schadevergoeding en lering. Welke spelregels moeten er aan ambtelijk Nederland worden opgelegd en gehandhaafd om te voorkomen dat ambtelijke gezagsdrager toch weer terugvallen in wat hen nadrukkelijk verboden was? Het was op basis van het Landoorlogreglement en de Aanwijzingen (Hoe moesten ambtenaren handelen bij een bezetting?) nadrukkelijk verboden om mee te werken met een bezetter aan het deporteren van burgers. Bijna niemand heeft er tijdens of na de oorlog gewag van gemaakt dat ambtenaren massaal deze regels overtraden. Ook na de oorlog is dat nooit een serieus onderwerp geweest. Er zijn collaborerende ambtenaren na de oorlog veroordeeld, maar nooit als het alleen ging om hun bijdrage aan de Jodenvervolging. Boekhouders van de Holocaust geeft een treffend en indringend beeld van de rol die ambtenaren hebben gespeeld in de Holocaust en hoe gebrek aan solidariteit met de Joden de geschiedenis niet grijs maar een gitzwart heeft gekleurd. Hoe moet herhaling voorkomen worden? Lezing en paneldiscussie Op woensdag 8 april 2020 om 19.30 uur wordt het boek gepresenteerd en zal de auteur een voordracht houden in De Balie te Amsterdam. Aansluitend zal een paneldiscussie plaatsvinden met diverse deskundigen. Toegang is gratis. Aanmelden graag via info@verbum.nl. Foto auteur: © Titia Hahne Rob Bakker (Bussum 1949) is journalist, auteur en historicus. Hij studeerde Holocaust- en Genocidestudies (UvA). Op basis van zijn doctoraalscriptie uit 2011 deed hij aanvullend onderzoek en in combinatie met de laatste actuele holocauststudies maakt hij van de voorheen ‘Joodse’ geschiedenis stap voor stap een uitgesproken Nederlandse geschiedenis. Meer informatie? Gerton van Boom, uitgever 06-54976668, g.vanboom@verbum.nl www.verbum.nl Gebonden, 736 bladzijden Prijs: € 29,50, E-book: € 7,95 ISBN: 9789074274920 Boekhouders van de Holocaust wordt begeleid door twee gratis digitale side-boeken. Jacob L. Lentz heeft o.a. het onvervalsbaar geachte persoonsbewijs ontwikkeld. Hij wordt gezien als het gepersonaliseerde voorbeeld van de ambtelijke collaborateur. Ter verdediging van alle aantijgingen heeft hij na de oorlog een verschoonschrift geschreven. Zijn memoires zijn in deze uitgave integraal opgenomen en voorzien van een inleiding van Rob Bakker. De auteur heeft ook het tweede digitale boek samengesteld met relevante documenten waar ambtenaren zich aan moesten houden in hun relatie met de bezetters. Deze richtlijnen en verordeningen zijn grotendeels in de la blijven liggen en, voor zover ze wel gelezen en verspreid werden, zijn ze massaal genegeerd. Ook bij deze uitgave schreef Rob Bakker een inleiding. Deze uitgave kan gezien worden als bijlage bij Boekhouders van de Holocaust. Nederlandse ambtenaren en de collaboratie. Beide publicatie zijn gratis te downloaden via de website, verbum.nl. Rob Bakker Boekhouders van de Holocaust Nederlandse ambtenaren en de collaboratie De Holocaust kent volgens de beroemde Holocausthistoricus Raul Hilberg daders, slachtoffers en omstanders. Maar twee groepen verdienen een aparte vermelding: de overheid en het bedrijfsleven. Volgens Hilberg vielen deze participanten in Duitsland onder de daders. In de bezette landen werden de overheden niet onder de daders geschaard, maar toch speelde de bureaucratie in ieder bezet land een belangrijke, zo niet cruciale rol. Ook de overheid in Nederland. Vanaf het allereerste begin waren de Nederlandse ambtenaren niet alleen gesprekspartner van de Duitsers, maar ze waren vooral betrokken en actief: vanaf het eerste ambtelijke anti-Joodse formulier waar een ambtenaar zijn handtekening onder zette, tot en met de planning en uitvoering van de Jodenvervolging. Vrijwel alle 200.000 ambtenaren vulden een ariërverklaring in, mede in navolging van ’s lands hoogste rechtscollege de Hoge Raad en het College van Secretarissen-Generaal. Ambtenaren van de bevolkingsregisters in 1050 gemeenten registreerden 160.000 burgers van Joodse afkomst. Zoals een Nederlandse topambtenaar schreef aan de Duitsers bezetters: ‘Bevolkingsboekhouding is dienen.’ De Joodse burgers werden ontrecht door overheid en juristen, beroofd met medewerking van het bedrijfsleven, notariaat, makelaars en andere bemiddelaars. Nederlandse politieagenten haalden Joodse burgers uit hun huis. Gemeentelijke trammaatschappijen en Nederlandse Spoorwegen vervoerden de gedeporteerden. Nederlandse marechaussee en politie bewaakten kampen. Kortom, de Joden zijn door ambtenaren getekend, afgeschreven en afgevoerd. De Joden waren een brandoffer, de letterlijke vertaling van het woord ‘Holocaust’. Van de 140.000 zogenoemde vol-Joden zou bijna 75 procent de oorlog niet overleven, het hoogste percentage in bezet West-Europa. Een zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis. Een gitzwarte bladzijde voor ambtelijk Nederland. Rob Bakker (Bussum 1949) is journalist, auteur en historicus. Hij studeerde Holocaust- en Genocidestudies (UvA). Op basis van zijn doctoraalscriptie uit 2011 deed hij aanvullend onderzoek en in combinatie met de laatste actuele holocauststudies maakt hij van de voorheen ‘Joodse’ geschiedenis stap voor stap een uitgesproken Nederlandse geschiedenis. www.verbum.nl Gebonden, 736 bladzijden Prijs: € 29,50 E-book: € 7,95 ISBN: 9789074274920